به‌گزارش میراث‌آریا، عصر روز جمعه، ۱۷  مردادماه، آخرین مرحله از برنامه آموزشی کشت سنتی برنج برای کودکان و نوجوانان در روستای «پیشه‌ور» اجرا شد. در این برنامه که به همت «کتاب‌فروشی ماهی سیاه» تدارک دیده شده بود، اجرای سنتی «جوکول» و آیین سنتی برکت خواهی در نخستین خوشه‌های برنج توسط کودکان و نوجوانان به همراهی والدین و مادربزرگ‌ها اجرا شد.

در ابتدای این برنامه، «مهری شیرمحمدی» با اشاره به تاریخچه کشت برنج گفت: اگرچه به‌طور قطع نمی‌توان گفت، ولی از دوره ساسانی کشت برنج در ایران رایج شده است. دو نظریه درباره منشا ورود برنج به ایران است که از هند یا از چین وارد ایران شده است، اما هرچه هشت، از دوره هخامنشی در دره سند و پنجاب و ماورءالنهر برنج کشت می‌شد و از همان نواحی آرام آرام از حوزه شرق فلات ایران به سمت سواحل دریای کاسپین از سمت گرگان امروزی وارد مازنداران و سپس گیلان شده است.

او تصریح کرد: جوکول، واژه‌ای گیلکی است و از دو بخش «جو» به معنی برنج و «کول» به معنی نارس است. و در مجموع، به معنی برنج نارس و معطر و در واقع نوبرانه برنجی است که رنگ سبز مایل به زرد دارد. و آیین جوکول، نماد سرسبزی و برکت خواهی از شالیزاهاست. چیدن جوکول در اواسط مردادماه رایج بود و به آن جوکول‌گیری می‌گویند.

مدیر کتاب‌فروشی ماهی سیاه، همچنین عنوان کرد: جوکول‌گیری در گذشته، بیشتر اجرا می‌شد و سمبل مشارکت و یاوری در برداشت سنتی برنج با داس بود. حضور امروز مادربزرگ‌ها در کنار نوجوانان رد این برنامه، برای ما بسیار ارزنده است زیرا یک فرهنگ بومی توسط نسل گذشته که شیوه سنتی کشت برنج را از نزدیک دیده بودند، به کودکان منتقل می‌شود.

مرضیه دادخواه، یکی از مادربزرگ‌های حاضر در این برنامه، نیز خاطرات خود از مراسم جوکول‌گیری را بازخوانی کرد و گفت: در گذشته از هر چند خانوار شاید یک نفر جوکول درست می‌کرد، دسته‌ای از برنج نارس را می‌چیدند و پس از آن‌که با جاکوب و پادنگ برنج را از ساقه جدا می‌کردند.

سپس در تابه برشته کرده و با شکر و چاشنی‌های معطر مثل دارچین و گلاب مخلوط کرده و در یک دستمال سفید می‌پیچیدند و چند برگ ریحان بنفش در آن می‌گذاشتند و به نشانه برکت و تحفه و سوغات به فامیل و همسایه‌ها می‌دادند.

او افزود: جوکول در اصل با برنج چمپا درست می‌شد، برنج پرمحصولی که گرد، توپر و شیرین مزه بود و بیشتر کشاورزان چمپا کشت می‌کردند. این برنج را که می‌کوبیدند، پهن‌تر می‌شد و شیرینی آن بیشتر می‌شد و چون برنج تازه بود، بسیار خوش عطر بود.

بجز جوکول، «جوکول‌کی» هم داشتیم که با برنج نیم دان چمپا درست می‌شد و آن را در ماهی‌تابه می‌پختند و با هل، زیره، فلفل و گردوی نیم کوب مخلوط کرده و می‌خوردند. چمپا، برنجی پرمحصول، سیر کننده و قوت اکثر کشاورزان بود.

خیرخواه، از سختی‌های کشت سنتی برنج گفت و افزود: نشای برنج، وجین و برداشت برنج، بدون فرهنگ یاوری ممکن نبود و عمدتا خانواده‌ها و اهالی روستا به‌ همدیگر کمک می‌کردند. برنج درو شده را با «جاکوب» از شالی جدا می‌کردند و داخل ناوهای چوبی بوسیله «پادنگ» ضربه می‌زدند تا پوستش جدا شود و سرآخر در طبق‌های چوبی به اصطلاح «هَوَتن» تا برنج سفید از کاه جدا شود.

پس از پایان برنامه جوکول‌گیری و برشته کردن آن، ساقه‌های برنج نیز با آموزش مادرها تبدیل به جاروی سنتی گیلان شد تا نوجوانان بیاموزند که نیاکان ما چقدر برای داشته‌های طبیعت ارزش قائل بودند.

انتهای پیام/